Podstrony
|
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
odniesiona do Boga. Bóg jest w ogniu wulkanów, w trzęsieniu ziemi, w
Stąd siła przemawiającej Egzystencji, zródła ujawniającej się prawdy -ale
burzy. Wznosi się na niedosiężne wyżyny, a owe nawałnice są jego
stąd też stałe przekraczanie granicy w przeciwnym kierunku. Brakuje
wysłannikami, podczas gdy sam każe rozpoznawać swą niezwykłą obe-
nadrzędnej instancji myślącego sprawdzania. Namiętność koryguje na-
cność w cichym szeleście -jak ponad wszelkie obrazy, tak wznosi się też
miętność.
ponad te zmysłowe zjawiska, jako transcendentny Stwórca, Bóg wszy-
Biblia to depozyt tysiącletnich granicznych doświadczeń człowieka. Z
stkiego, niewyobrażalny, nietknięty namiętnościami, nieodgadniony w
tych doświadczeń duch ludzki wyniósł świadomość Boga i stąd dopiero świa-
swych wyrokach, ale wciąż jeszcze niejako osobiście obecny w patosie,
domość samego siebie. Stanowi to o nieporównanej atmosferze Biblii.
który porywa człowieka.
Biblia pokazuje człowieka na głównych drogach jego klęski. Ale tak, że
W obliczu tego Boga ludzie Biblii, znający swoją nicość, urastają do
doświadczenie bytu i urzeczywistnienie ujawniają się właśnie w klęsce.
ponadludzkich wymiarów. Ci ludzie boży i prorocy bez broni są w duszy
herosami, którzy porywają się na otoczenie - niekiedy w pojedynkę prze-
W naszym stosunku do Biblii chodzi zawsze o to, by z wypaczeń wy-
ciwko wszystkim innym - gdyż czują się bożymi sługami. Już w legendach
dobyć na powrót niezmienną prawdę, która jednak nigdy nie jest obecna w
o Mojżeszu i Eliaszu, a całkiem wyraznie w księgach Amosa, Izaja-sza i
sposób obiektywnie ostateczny. Prawdziwą przemianą jest po wrót do
Jeremiasza widać w istocie postaci, jakie znamy z wizji Michała Anioła.
zródeł. Przestarzałe formy trzeba odrzucić, stworzyć nowe, na miarę
współczesności. Ale zródło to nie początek, lecz to, co jest zawsze, co
70
71
Wykład czwarty "
Filozofia i religia
autentyczne i wieczne. Ta prawda, gdy zostaje wypowiedziana, przybiera
Bogiem; Bóg nie przemawia wyłącznie przez jednego człowieka, aprzez
natychmiast formę danego czasu. W czasie zaś stosowną formą dla wiary
każdego przemawia wieloznacznie.
jest forma zgodna z postacią tego czasu.
Religia Chrystusa mieści w sobie ponadto tę prawdę, że odsyła czło-
Należy jednak nie tylko odrzucić przestarzałą formę, lecz także wydobyć
wieka do samego siebie. Duch Chrystusa jest sprawą każdego człowieka.
zródłową prawdę ze skostnień i wypaczeń, przywrócić napięcia między
Jest to pneuma, tzn. duch entuzjazmu we wzlocie ku rzeczom ponadzmy-
skrajnymi przeciwieństwami; aby rozjaśnić i umocnić to, co wiecznie
słowym. Jest to ponadto gotowość przyjęcia własnego cierpienia jako
prawdziwe, należy postępować zawsze najprostszą drogą.
drogi do Transcendencji; kto bierze na siebie krzyż, może w klęsce do-
1. U w o l n i e n i e od s k o s t n i e ń: Prawda biblijnej religii prze-
świadczyć tego, co autentyczne. Duch Chrystusa to wreszcie więz z po-
ciwstawia się skostnieniom, które w niej samej zaszły, które może kiedyś
darowaną przez Boga nobilitas ingenita, którą uznaję albo którą zdra-
miały dziejową ważność, ale dziś już dla filozoficznej refleksji nie są
dzam, to obecność boskości w człowieku. Jeżeli jednak religia Chrystusa
ważne. Jeśli sienie mylę, przykładami takich skostnień są: religia narodu,
ma znaczyć, że w akcie wiary ogarniam Chrystusa-wybawiciela poza
religia Zakonu, specyficzna religia Chrystusa. Trzeba porzucić tę religię
mną przez urzeczywistnienie ducha Chrystusa we mnie, to dla naszego
narodową, która istniała rzeczywiście we wczesnych stadiach religii biblijnej
filozofowania wynikają stąd nieuchronnie dwie konsekwencje: Chrystus
jako religia Jahwe w Izraelu i którą podjęto ponownie w szczególności w
we mnie nie jest związany wyłącznie z owym Jezusem Chrystusem, który
nurtach protestanckich, zwłaszcza kalwińskich - te bowiem opierały swoje
raz pojawił się w dziejach, a Jezus jako Chrystus, jako Bóg-człowiek jest
chrześcijaństwo raczej tylko na niektórych partiach Starego Testamentu
mitem. Demitologizacji nie wolno tu w dowolny sposób zatrzymać. Nawet
niż na jego całości i na Nowym Testamencie.
najgłębiej uduchowiony mit pozostaje mitem i jest grą, a staje się
Trzeba porzucić tę religię Zakonu, która ucieleśniła się w Księdze Ez-
obiektywną gwarancją tylko albo na mocy religijnej prawdy (której filo-
drasza i Nehemiasza, w głównych częściach kodeksu kapłanów i w wielu
zofowanie nie potrafi dostrzec), albo na mocy złudzenia.
redakcjach pism Starego Testamentu jako judaizm w węższym sensie.
2. Przy w r ó c e n i e napięć m i ę d z y p r ze c i w i e ń s t w a - m
Wraz z nią odrzucić należy panowanie kapłanów (hierokrację), którą
i: Przyswojenie przejawiającej się w Biblii prawdy wymaga świadomego
stworzył i urzeczywistnił judaizm pod obcym panowaniem, a którą kon-
uprzytomnienia występujących w Biblii sprzeczności. Sprzeczności maj ą
tynuowały lub chciały kontynuować kościoły chrześcijańskie.
wieloraki sens. Rozumowe sprzeczności prowadzą do alternatyw, gdzie słu-
Trzeba porzucić taką religię Chrystusa, która w Jezusie widzi Boga, a na
szność może być tylko po jednej stronie. Sprzeczne siły tworzą za każdym
idei ofiary w Deutero-Izajaszu odniesionej do Jezusa opiera fakt zbawienia.
razem rozszczepioną na bieguny całość, przez którą daje o sobie znać prawda.
Każda z tych trzech form religii jest zbyt ciasna, choć każda wychodzi od
Dialektyczne sprzeczności oznaczają ruch myśli, przez ten ruch zaś
jakiegoś momentu prawdy. Ale religia narodowa nie może jako taka być
przemawia prawda, której bezpośrednio wypowiedzieć nie można.
religią absolutną i może tylko wyrażać powierzchowną prawdę zjawiska.
Religia biblijna pełna jest sprzeczności, napięć i dialektyki. Nie sama
Religia Zakonu gubi głębię idei prawa i pozwala jej rozproszyć się w
tylko wola, ale także stała gotowość do przyjęcia sprzeczności może pod-
mnogości absurdów.
trzymać popychającą naprzód energię napięcia albo przywrócić ją tam,
Religia Chrystusa zawiera tę prawdę, że Bóg mówi do człowieka przez
gdzie zanikła. Rozsądek i potrzeba spokoju, podobnie jak niszcząca wola
człowieka, ale Bóg przemawia przez wielu ludzi, w Biblii - przez wielu
walki, chcą unicestwić przeciwieństwa, aby ustanowić panowanie jedno-
proroków, z których ostatnim jest Jezus; żaden człowiek nie może być
znaczności i jednostronności.
72
73
Wykład czwarty -
Filozofia i religia
W pismach biblijnych można rozpoznać zasadnicze napięcia, które
strzeń duchowej sytuacji, w której musi wyrastać to, czego filozof stworzyć
dotychczas utrzymywały w ruchu zachodnią kulturę: Bóg i świat, kościół i
nie potrafi.
państwo, religia i filozofia, religiaprawa i religiaprofetyczna, kult i etos.
To, co od pół wieku wypowiada coraz więcej ludzi, ulega wciąż szybko
Niezmienną prawdę możemy tedy uchwycić tylko wówczas, gdy zarazem
zapomnieniu, choć mówią o tym prawie wszyscy: powstaje nowa epoka,
jesteśmy gotowi uznać, że zadania, jakie stawia nam Istnienie, są
która poddaje ludzi - aż po ostatnią jednostkę- przemianie tak radykalnej,
nierozwiązalne, gotowi zakwestionować każde urzeczywistnione zjawisko,
jakiej w historii dotąd nie było. Skoro zaś przemiaaarealnych stosunków
dostrzec skrajności, ponieść klęskę.
życiowych sięga tak głęboko, to przemiana świadomości religijnej musi
3. Rozj aśnienie i umocnienie wiecznej prawdy:
sięgać odpowiednio głębiej, kształtuj ąc nowe treści tak, by stały się nośne i
Przez doświadczenie napięć, dialektyki i domagając się rozstrzygnięcia
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
zanotowane.pldoc.pisz.plpdf.pisz.plkskarol.keep.pl
|
